Η μοναδικότητα της βιταμίνης D

Ο όρος βιταμίνη D αναφέρεται σε δύο διαφορετικά μόρια, τη βιταμίνη D2 και τη βιταμίνη D3 οι οποίες διαφέρουν κάπως στη χημική τους δομή. Η βιταμίνη D2 είναι επίσης γνωστή και ωςεργοκαλσιφερόλη, ενώ η βιταμίνη D3 



λέγεται καιχολοκαλσιφερόλη.  Η D3 είναι αυτή που παράγεται στο δέρμα με την έκθεση στον ήλιο αλλά βέβαι προσλαμβάνεται και από τη διατροφή των ζωικών προϊόντων (κυρίως από τα ψάρια και τον κρόκο του αυγού).

Η βιταμίνη D πρωτοδημιουργήθηκε μέσω της φωτοσύνθεσηςπάνω από 750 εκ. χρόνια πριν και εμφανίστηκε σε πρώιμα είδη φυτοπλαγκτού, στους ωκεανούς. Όταν τα πρώτα σπονδυλωτά εγκατέλειψαν τους πλούσιους σε ασβέστιο ωκεανούς και βγήκαν στην ξηρά, 350 εκατομύρια. χρόνια πριν, η βιταμίνη D έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των ειδών, καθώς μέσω αυτής ρυθμίζεται η δυνατότητα απορρόφησης ασβεστίου από τον οργανισμό, άρα και η δυνατότητα κατασκευής ισχυρού και υγιούς σκελετού.

Βιταμίνη ή ορμόνη;

Εφόσον λοιπόν η βιταμίνη D μπορούσε να παραχθεί μόνο φωτοχημικά, τα σπονδυλωτά της ξηράς ανέπτυξαν τη δυνατότητα παραγωγής της βιταμίνης D μέσω της έκθεσης του δέρματός τους στο ηλιακό φως. Ακόμα και σήμερα, ο μηχανισμός παραμένει ίδιος. Στο ανθρώπινο σώμα, η παραγωγή της βιταμίνης D3 ή αλλιώς της “βιταμίνης του ήλιου”, γίνεται μέσω της έκθεσης του δέρματος στο ηλιακό φως και συγκεκριμένα στην υπεριώδη ακτινοβολία UVB (με ακτινοβόληση της 7-δεϋδροχοληστερόλης του δέρματος από τις ηλιακές ακτίνες)!

Να επισημανθεί ότι η βιταμίνη D3 δεν περιέχεται σε επαρκείς ποσότητες στις τροφές, οπότε δεν είναι δυνατό να λαμβάνει την ποσότητα που χρειάζεται ο οργανισμός με μια τυχαία διατροφή. Από την άλλη, ο σημερινός τρόπος ζωής (ο οποίος μας κρατάει κλεισμένους μέσα σε κτίρια, ντυμένους με ρούχα τον χειμώνα, αλλά και πλακωμένους με αντηλιακά το καλοκαίρι, λόγω μόδας ή λόγω του φόβου για καρκίνο του δέρματος) είτε εμποδίζει, είτε αποτρέπει την έκθεση του δέρματος στην ακτινοβολία UVB και έχει οδηγήσει εκατομμύρια ανθρώπους σε έλλειψη D3.

Μια οργανική χημική ένωση ονομάζεται βιταμίνη όταν δεν μπορεί να συντεθεί σε επαρκείς ποσότητες από έναν οργανισμό και πρέπει να λαμβάνεται από τη διατροφή. Το ορθό επομένως θα ήταν, η D3 (χοληκαλσιφερόλη) να μην κατατάσσεται στις βιταμίνες. Ωστόσο αν και τεχνικά δεν είναι “βιταμίνη”, η βιταμίνη D ανήκει σε μια κατηγορία από μόνη της. Το προϊόν του μεταβολισμού της, η καλσιτριόλη, είναι στην πραγματικότητα μια σεκοστεροειδής ορμόνη που αλληλεπιδρά ίσως και με 3,000 γονίδια (δηλαδή με το 10% του ανθρώπινου γονιδιώματος), στο ανθρώπινο σώμα.

Η τρέχουσα έρευνα έχει αναδείξει την έλλειψη της βιταμίνης D ως σημαντικού παράγοντα στην παθολογία τουλάχιστον 17 μορφών καρκίνου, καθώς και σε καρδιακές νόσους, εγκεφαλικά επεισόδια, υπέρταση, αυτοάνοσες ασθένειες, διαβήτη, κατάθλιψη, χρόνιο πόνο, οστεοαρθρίτιδα, οστεοπόρωση, μυϊκή αδυναμία, απώλεια μυϊκής μάζας, γενετικές ανωμαλίες, περιοδοντικές νόσους, και πολλά άλλα. Μερικές από αυτές τις μελέτες, ωστόσο, χρειάζονται επιβεβαίωση.

Βασικές τροφές που περιέχουν βιταμίνη D

Τροφές	Βιταμίνη D (μg ανά 100 γρ.)
Μουρουνέλαιο	210,0
Σκουμπρί, ωμό	8,2
Σολομός, ωμός	7,1
Σολομός, ψητός	5,9
Κρόκος αυγού	4,9

Περισσότερα για τις τροφές που περιέχουν βιταμίνη D δείτε εδώ.

Έλλειψη και επάρκεια

Στο ανθρώπινο σώμα, η βιταμίνη D παράγεται ως D3. Αυτό συμβαίνει σε όλα τα ζώα. Στα φυτά όμως, παράγεται ως D2. Η D3 έχει μόνο ζωική προέλευση. Ωστόσο, όσον αφορά τα συμπληρώματα διατροφής, μην ανησυχείτε, δε σημαίνει ότι απαραιτήτως κάποιο ζώο ή ψάρι χάνει τη ζωή του για να εξαχθεί η D3. Η μεγαλύτερη ποσότητα παράγεται από το μαλλί του προβάτου Από την επεξεργασία του λίπους που περιέχεται στο μαλλί, εξάγεται η ουσία λανολίνη. Στη συνέχεια, από τη λανολίνη παράγεται 7-δεϋδροχοληστερόλη, η οποία με ακτινοβόληση UVB παράγει χοληκαλσιφερόλη δηλαδή βιταμίνη D3.

Για να μετρηθούν τα επίπεδα της βιταμίνης D στον οργανισμό, χρησιμοποιείται πάντα η αιματολογική εξέταση «25 υδροξυβιταμίνη D» ή χαλκιδιόλη ή εν συντομία 25(OH)D. Η εξέταση αυτή μετράει την αποθηκεύσιμη μορφή της D. Καλό θα είναι η τιμή του δείκτη να κυμαίνεται κατ’ ελάχιστο από 40 έως 50 νανογραμμάρια ανά χιλιοστόλιτρο (ng/mL). Άρα, οι ανάγκες ενός υγιούς οργανισμού αρχίζουν να καλύπτονται όταν η 25(OH)D είναι στα 40 έως 50 ng/mL, με αποτέλεσμα, πάνω από το επίπεδο αυτό, ο οργανισμός να αρχίζει να αποθηκεύει D3 για μελλοντική χρήση. Αυτό σημαίνει επίσης, ότι όσο πιο κάτω είναι το επίπεδό μας από τα 40-50 ng/mL, τόσο μεγαλύτερη έλλειψη σε βιταμίνη D έχει ο οργανισμός μας.

Κατάσταση Βιταμίνης D, βάσει επιπέδων 25(OH)D* στο αίμα
Κατάσταση Βιταμίνης D	Επίπεδα 25(OH)D σε νανογραμμάρια ανά χιλιοστόλιτρο (ng/mL)
Ελλιπής	Λιγότερο από 20 ng/mL
Ανεπαρκής	Από 20 έως 29 ng/mL
Επαρκής	Από 30 ng/mL και πάνω
Δυνητικά επιβλαβής	Περισσότερο από 150 ng/mL
*25-hydroxyvitamin D3 (vitamin D precursor) Source: Holick MF. “Vitamin D Deficiency,” New England Journal of Medicine (July 19, 2007), Vol. 357, No. 3, pp. 266–80.

Η σωστή γωνία των ηλιακών ακτίνων

Ο πιο φυσικός τρόπος παραγωγής (και αποθήκευσης) βιταμίνης D, είναι να κάνουμε τακτική ηλιοθεραπεία το καλοκαίρι. Για βέλτιστα αποτελέσματα, θα πρέπει να εκθέτουμε όσο το δυνατό μεγαλύτερο μέρος του σώματός μας σε δυνατό ήλιο, χωρίς αντηλιακό, αλλά με πολλή προσοχή, γιατί ο ήλιος είναι ένας από τους παράγοντες που προκαλούν μελάνωμα. Αν βάλουμε αντηλιακό, θα μπλοκαριστούν οι ακτίνες UVB και δεν θα παραχθεί η βιταμίνη. Από την άλλη, αν βγούμε στον ήλιο πρωί ή απόγευμα, οι ακτίνες του ήλιου θα πέφτουν υπό γωνία, με τελικό αποτέλεσμα το πλήρες φιλτράρισμα του φάσματος UV (γι’ αυτό δεν καιγόμαστε αυτές τις ώρες, άλλωστε) – άρα πάλι δεν παράγεται η βιταμίνη. Επίσης, εκθέτοντας όσο το δυνατό μεγαλύτερη επιφάνεια δέρματος, μεγιστοποιούμε την παραγωγή D3, άρα μειώνουμε τον απαιτούμενο χρόνο έκθεσης.

Το σημάδι για να σταματήσουμε την ηλιοθεραπεία είναι αμέσως μόλις το χρώμα του δέρματος αρχίσει να παίρνει λίγο ρόδινο τόνο. Σε πολύ ανοιχτόχρωμες επιδερμίδες, αυτό συμβαίνει μέσα σε μόλις 5-6 λεπτά, ενώ σε πιο σκουρόχρωμες μπορεί να πάρει και 20. Τη στιγμή εκείνη, ο οργανισμός μας έχει παράξει ήδη 15 με 20 χιλιάδες IU (20.000 IU) βιταμίνης D3 και έχει μπει σε ενέργεια ο μηχανισμός μπλοκαρίσματος περαιτέρω παραγωγής. Λόγω αυτού του φυσικού προστατευτικού μηχανισμού, δεν υφίσταται πιθανότητα «υπερβολικής δόσης» D3 από ηλιοθεραπεία.

Σε περιοχές με γεωγραφικό πλάτος πάνω από 42 μοίρες Βόρεια (δηλαδή περίπου από τη Σόφια της Βουλγαρίας και πάνω) η ακτινοβολία UVB φιλτράρεται από την ατμόσφαιρα, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να θεωρείται ανεπαρκής για την παραγωγή D3. Το ίδιο ισχύει και για τη ζώνη της Ελλάδας, κατά την διάρκεια του χειμώνα. Κατά την περίοδο αυτή, μία λύση είναι να λαμβάνουμε D3 από τη διατροφή και ενδεχομένως από συμπληρώματα διατροφής.

healthyliving.gr